Бемори ва фавт аз саратони ғадуди зери меъда дар ҷумҳурии Тоҷикистон

Мақсад: арзёбии ҳолатҳои бемории саратони ғадуди зери меъда ва фавт аз он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018–2024. Мавод ва усулҳо: дар Маркази омор ва иттилооти тиббии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон 646 ҳолати ба қад гирифтаи саратони ғадуди зери меъда таҳлил карда шуданд. Паҳншавии беморӣ ва фавт аз рӯи ҷинс, синну сол ва марҳилаҳо арзёбӣ карда шуд. Барои баҳодиҳии фавт аз саратон ҳолатҳои марг дар соли ҳисоботӣ аз байни бемороне, ки дар охири соли қаблӣ ба ҳисоб гирифта шуда буданд, таҳлил гардиданд. Натиҷаҳо: муайян гардид, ки шумораи беморони гирифтори саратони ғадуди зери меъда сол ба сол меафзояд, ҳам миёни мардон ва ҳам занон. Дар байни тамоми омосҳои бадсифати бори аввал ба қайд гирифташуда саратони ғадуди зери меъда 2,0–2,8%-ро ташкил медиҳад. Мардон (53%) каме бештар аз занон (47%) гирифтор мешаванд. Баландтарин нишондиҳандаҳо дар синни 55–64 сол мушоҳида шуданд (39,9%). Дар ҳар ду ҷинс, саратон дар 73,1% ҳолат дар синни аз 55 сол боло дарёфт шудааст. Таҳлили марҳилавӣ нишон дод, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 55,7% беморон дар марҳилаҳои I–II, 14,4% дар марҳилаи III ва 29,1% дар марҳилаи IV ошкор шудаанд. Дар сохтори умумии фавт аз омосҳои бадсифат миёни аҳолӣ, фавт аз саратони ғадуди зери меъда дар солҳои 2018–2024 2,22–3,76% ташкил дод. Аз миёни беморони сабтшуда дар оғози соли ҳисоботӣ, дар давоми сол 19,3–51,5% фавтидаанд. Хулоса: дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гирифторӣ ва фавт аз саратони ғадуди зери меъда бо суръати ба ланд афзоиш меёбад. Мардон каме бештар аз занон гирифтор мешаванд (53% бар 47%), гарчандефарқиятҳо дар сохтори ҷинсӣ каманд (нақшаи 1,1:1). Баландтарин нишондиҳандаҳои беморӣ дар синну соли аз 55 сол боло (73,1%) мушоҳида шуданд. Баръакси маълумотҳои хориҷӣ, дар Тоҷикистон беш аз нисфи ҳолатҳо (55,7%) дар марҳилаҳои I–II ташхис шудаанд, ки ин метавонад ба хусусиятҳои ҳисоботи оморӣ ва марҳилабандӣ вобаста бошад. Фавт аз саратони ғадуди зери меъда дар сохтори ҳамаи омосҳои бадсифат 2,22–3,76%-ро ташкил дода, дар миқёси худи беморони саратони ғадуди зери меъда фавти солона 19,3–51,5% -ро ташкил дод.

1. Bray F., Laversanne M., Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Soerjomataram I., Jemal A. Global cancer statistics 2022: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. Cancer Journal for Clinicians. Volume 74 Issue P. 229-263

2. Globocan 2022 (version 1.1) 08.02.2024. International Agency for Research on Cancer. Cancer TODAY | IARC https://gco.iarc.who.int

3. Puckett Y, Garfield K. Pancreatic Cancer. 2024 Sep 10. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 30085538.

4. Pancreatic cancer: ESMO Clinical Practice Guideline for diagnosis, treatment and follow up Conroy T. et al. Annals of Oncology, 2023, Volume 34, Issue 11, 987 – 1002

5. SEER*Explorer: An interactive website for SEER cancer statistics [Internet]. Surveillance Research Program, National Cancer Institute; 2025 Jul 2. [cited 2025 Sep 24]. Available from: https://seer.cancer.gov/statistics-network/explorer/. Data source(s): SEER Incidence Data, November 2024 Submission (1975 2022), SEER 21 registries

6. Злокачественные новообразования в России в 2018 году (заболеваемость и смертность). /под ред. А.Д. Каприна [и др.] МНИОИ им. П.А. Герцена МНИОИ им. П.А. Герцена филиал ФГБУ «НМИЦ радиологии» Минздрава России. Москва. 2019:250

7. Мерабишвили В.М., Багненко С.С., Балахнин П., Бусько Е., Павловский А.В, Моисеенко В.Е., Перелыгин В.В. Состояние онкологической помощи в России: рак поджелудочной железы (С25). Диагностика, распространённость, качество учёта, погодичная летальность. Часть 1. (клинико-популяционное исследование) Медико-биологические науки. Формулы Фармации. 2024;6(3):18–35

8. American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2025. Atlanta: American Cancer Society; 2025. Available at https://www.cancer.org/research/cancer-facts-statistics/all-cancer-facts-figures/2025-cancer-facts-figures.html

9. Ilic I, Ilic M. International patterns in incidence and mortality trends of pancreatic cancer in the last three decades: A joinpoint regression analysis. World J Gastroenterol 2022; 28(32): 4698 4715 URL: https://www.wjgnet.com/1007-9327/full/v28/i32/4698.htm DOI: https://dx.doi.org/10.3748/wjg.v28.i32.4698

10. GBD 2017 Pancreatic Cancer Collaborators. The global, regional, and national burden of pancreatic cancer and its attributable risk factors in 195 countries and territories, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2019; 4(12): 934–47. doi: 10.1016/S2468-1253(19)30347-4.

11. Шмак А.И., Ерзинкян Ф.В., Мартынов Е.П., Котов А.А., Ерошенко А.В. Эпидемиологиче ские особенности злокачественных новообразований гепатопанкреатобилиарной зоны в мире и в Республике Беларусь. Вестник ВГМУ. 2018;17(3):67-75.

12. Быкова Е.А., Фалалеева Н.А., Гривцова Л.Ю. Рак поджелудочной железы, современные терапевтические подходы и возможные перспективы. Российский биотерапевтический журнал. 2020;19(4):18–28

13. Набока М. В., Отмахова А. В., Богданчикова П. В., Вьюшков Д. М. Эпидемиология рака поджелудочной железы. Экспериментальная и клиническая гастроэнтерология. 2023;211(3):17–21.

14. Saad AM, Turk T, Al Husseini MJ, Abdel Rahman O. Trends in pancreatic adenocarcinoma incidence and mortality in the United States in the last four decades; a SEER based study. BMC Cancer 2018;18: 688: PMID: 29940910 DOI:10.1186/s12885-018-4610-4

15. Seoane Mato D, Nuñez O, Fernández de Larrea N, Pérez Gómez B, Pollán M, López Abente G, Aragonés N. Long term trends in pancreatic cancer mortality in Spain (1952 2012). BMC Cancer 2018; 18: 625: PMID: 29866063 DOI:10.1186/s12885-018-4494-3

16. Злокачественные новообразования в России в 2023 году (заболеваемость и смертность) /под ред. А.Д. Каприна [и др.] − М.: МНИОИ им. П.А. Герцена − филиал ФГБУ «НМИЦ радиологии» Минздрава России. 2024:276

17. Копчак В.М., Зайвелєва Ю.І. Рак підшлунковоӣ залози: украӣнські та світові тенденціӣ. Практична онкологія, ISSN 2663 3272 (print), ISSN 2663 3280 (online).2020;3(1):42-45.